Julia Palmowska

Film Areiasa mocno trzyma się konserwatywnych paradygmatów narracyjnych, nietrudno więc odnaleźć w archiwach pamięci wzorce. Aczkolwiek kroczy tą wydeptaną ścieżką z pełną dumą i świadomością, z podniesioną głową, pawim piórkiem i szkłem powiększającym.

"Adonde Está la Libertad?" - pytają bohaterowie brzmieniem bluesrockowego numeru Pappo's Blues, znów ironicznie odpowiadającego na czas kryzysu wieku średniego, w którym decydują się na radykalny krok. Egzystencjalne rozważania Moreno wyprowadza właściwie z tego samego punktu, z jakiego wychodził już w Cieniu.

Barbie zdaje się, że dokonuje subwersji, ale ją widzieliśmy już tak naprawdę wiele razy. Życie w symulacji i odkrywanie prawdy już było. Podróże w nieznane też. Przemiana skrajnie matriarchalnego systemu w patriarchalny czy na odwrót albo próba pojednania Wenus z Marsem również nie jest żadną wywrotową ideą. Tutaj po prostu ten sam proceder odbywa się w świecie lalek, w towarzystwie prowizorycznych wątków ponadpokoleniowego, transgresyjnego siostrzeństwa.

Hausner sprawnie porusza się po gamie tematów bez wątpienia wielokrotnie, lecz z różnym skutkiem, przez kino eksploatowanym, tworząc wciąż oryginalny thriller psychologiczny, którego filmowe walory ani na moment nie ustępują fabularnemu samograjowi.

Być może to właśnie stanowi podstawowy problem Krzysztofa Zanussiego jako reżysera w 2023 roku. Z jego kina moralnego niepokoju pozostał już jedynie moralny niepokój. Pozostały rozważania o potencjalnej wielowymiarowości świata, związku przyczynowo-skutkowym w nim, fascynacja matematyczno-fizycznymi teoriami i ich pozycją wobec wiary w Boga, których jednak na pęczki w światowej filozofii od Arystotelesa po Russella i wszystkich przed, po i pomiędzy nimi.

Już kino akcji w wykonaniu Schwentke miało w sobie energię tandetnego syntetycznego polimeru. Biografią antycznego retora kilkakrotnie podnosi się co prawda ponad narracyjną miałkość poprzednich produktów, za którymi stał, ale nie udaje mu się znaleźć wspólnej pointy.

Poetykę Bai Ta Zhi Guang definiuje już scena otwierająca film. Gu przyjeżdża wraz z córką, siostrą i szwagrem na grób matki, oddalony od ich miejsca zamieszkania o jakieś pół godziny. Stateczna siostra po dziesięciu minutach porządkowania, składania kwiatów i automatycznych pokłonów zarządza powrót do domu. Obok kultywowanego gestu prezentuje się pierwsza wyrwa w postaci bukietu złożonego na grobie bez wiedzy rodziny - elementu, którego nie powinno więc tam być.

Borgli snuje tragikomiczny sen o parze narcyzów walczących ze sobą o uwagę świata za pomocą nietypowych środków. Te, które ma w rękach reżyser, od konwencji odbiegają już trochę mniej, szczególnie kiedy ma postawić kropkę nad "i". Postanawia ją w końcu namalować za pomocą banalnej apoteozy zwyczajnej egzystencji bez bólu i wykrzyknienia: "kocham moje życie".

Urocza nieporadność debiutów, m.in. przeciągnięte, niemalże stockowe ujęcia mające rezonować w ramach poetyki, a raczej poetyckości dzieła, czy toporność i pewien nieuchwytny dyskomfort niektórych reżyserskich zabiegów, jest w Słoniu obecna. W dyskursie na temat polskiej sztuki queerowej pojawia się zazwyczaj zdanie nakazujące przyjąć wszystko, co tylko stworzone, z całymdobrodziejstwem inwentarza.

Od samego początku prymarną figurę narracyjną w Domu "Słowo". Niedokończonej powieści przejmują klisze, co wydaje się być największą wadą filmu i nie pozwala mu się równać z innym projektem opierającym się na podobnym koncepcie zarówno pod względem lokacji, jak i dusznej, klaustrofobicznej atmosfery.

Z setek godzin materiału powstał film o luźnej, jakby zaimprowizowanej strukturze, opowieść nawiązująca do rzeczywistych wydarzeń z przeszłości, które zdają się bez przerwy unosić w polinezyjskim powietrzu dosłownie i w przenośni. To kino polityczne pozostawiające miejsce intelektualnej kompetencji widza - dziś rzadko spotykane, a przecież nader potrzebne.

Ani nie opowiada historii w ciekawy sposób, ani nie mówi o niczym odkrywczym, nie charakteryzuje go również jakość aktorska czy techniczna. Zatem spędzamy w kinie prawie trzy godziny na oglądaniu rodziny milionerów, która skacze sobie do gardeł, żeby w czasie napisów zapytać: po co nam to było i gdzie nasze stracone pieniądze?